Phân biệt chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh

1. Chứng khoán cơ sở là gì?

Chứng khoán cơ sở là loại chứng khoán được sử dụng với mục đích làm tài sản cơ sở của chứng quyền và là cổ phiếu được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán ở Việt Nam, phải thuộc chỉ số VN30 hay HNX30 và đáp ứng đủ những tiêu chí về mức vốn hóa trên thị trường, mức độ thanh khoản, tỷ lệ tự do chuyển nhượng, chứng chỉ quỹ ETF niêm yết trên Sở Giao dịch chứng khoán, kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp phát hành chứng khoán cơ sở và các tiêu chí khác theo quy định của Ủy ban Chứng khoán Việt Nam.

Chứng quyền phải đảm bảo là chứng khoán hay tài sản đảm bảo do doanh nghiệp chứng khoán phát hành, cho phép người sở hữu được quyền bán (chứng quyền bán) hoặc được quyền mua (chứng quyền mua) chứng khoán cơ sở cho tổ chức phát hành chứng quyền đó theo một mức giá đã được xác định trước đó hay ở một thời điểm đã được xác định trước hoặc sẽ được nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá trị thực tế và giá chứng khoán cơ sở ở thời điểm thực hiện.

2. Đặc điểm nổi bật của chứng khoán cơ sở là gì?

Chứng khoán cơ sở có một số đặc điểm nổi bật cụ thể như sau:

• Tổ chức phát hành chứng khoán cơ sở là tổ chức hành chính
• Thị trường giao dịch là thị trường cơ sở và dùng tài khoản hiện tại để giao dịch
• Điều khoản sản phẩm sẽ do tổ chức phát hành quy định, điều khoản sẽ khác nhau với từng sản phẩm phát hành
• Khối lượng niêm yết cụ thể là số lượng khi phát hành được quy định trong thời hạn cụ thể
• Chứng khoán cơ sở không phải ký quỹ
• Chứng khoán cơ sở không thể bán khi chưa nắm giữ
• Người mua có quyền thực hiện giao dịch và sẽ không bắt buộc như nghĩa vụ
• Sau khi giao dịch chứng khoán cơ sở sẽ được chuyển giao giữa tổ chức tài chính và NĐT
• Không có trung tâm bù trừ, rủi ro khi tổ chức phát hành mất khả năng thanh toán
• Về rủi ro lợi nhuận: người mua lỗ cố định tối đa bằng phí mua trong khi người bán có thể lỗ không giới hạn.

3. Những điểm khác biệt giữa chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh

• Thị trường giao dịch của chứng khoán cơ sơ là thị trường giao ngay (Spot market) còn chứng khoán phái sinh chỉ giao dịch được trên thị trường phái sinh.
• Số lượng phát hành/niêm yết của chứng khoán cơ sở có giới hạn (phụ thuộc vào tổ chức phát hành cổ phiếu) còn chứng khoán phái sinh thì không có giới hạn
• Bán khống chứng khoán cơ sở bị cấm hoặc hạn chế tại một số thị trường còn chứng khoán phái sinh tham gia vị thế bán mà không cần có tài sản cơ sở.
• Số tiền cần để giao dịch chứng khoán cơ sở bằng tổng giá trị chứng khoán muốn mua còn chứng khoán phái sinh chỉ cần một phần giá trị
• Thời điểm thanh toán/chuyển giao chứng khoán chứng khoán cơ sở ngay sau khi giao dịch còn chứng khoán phái sinh thì sẽ là một thời điểm nhất định trong tương lai

Chắc hẳn qua bài viết trên đây của FiinGroup, độc giả đã hiểu rõ hơn về chứng khoán cơ sở và những điểm khác nhau của nó với chứng khoán phái sinh. Dù là kênh đầu tư nào thì quý vị hãy tìm hiểu và cập nhật thêm kiến thức cho bản thân mình để tránh không đưa ra những quyết định sai lầm. Chúc các bạn có những lựa chọn đúng đắn!